Uderzali znienacka, atakowali znacznymi siłami, a następnie wycofywali się ze zrabowanymi dobrami i jeńcami. Gdziekolwiek pojawili się, siali zniszczenie i zadawali ogromne cierpienia. O kim mowa? O wikingach, którzy w średniowieczu plądrowali wybrzeża morskie i swoimi genialnymi łodziami wdzierali się w głąb Europy. Mało kto pamięta, że to oni przed Kolumbem dotarli do wybrzeży Ameryki, osiedlając się na wschodnim wybrzeżu Kanady. Ta konfrontacja kultur zmieniła zarówno społeczności europejskie, jak i nordyckie.
Zawodowi historycy i miłośnicy historii nie są zgodni, kim z pochodzenia był Mieszko I, władca Polski z dynastii Piastów, ojciec króla Bolesława Chrobrego. Był Słowianinem czy przybyszem z Moraw? Według innej hipotezy, to wiking, najeźdźca z północy, który przejął władzę w państwie Polan.
Kim byli Wikingowie?
Początkowo Wikingowie byli znani jako łowcy fok zamieszkujący wybrzeża Norwegii, Szwecji i Danii, ale już w VIII wieku rozpoczęli ekspansję terytorialną, podbijając kolejne kraje europejskie. Do XII wieku podejmowali wyprawy morskie do zachodniej i południowej Europy. Jednym z pierwszych odnotowanych napadów Wikingów był atak na klasztor na wyspie Lindisfarne w roku 793, co symbolizuje początek ich ery. Bitwa pod Stamford Bridge w roku 1066, kiedy zginął Harald III Hardraada, uważana jest za koniec epoki wikingów.
Ślady wikingów spotkać można na wybrzeżach niemal wszystkich krajów Europy. Przeszli do historii jako dzicy, bezwzględni i dzielni wojownicy. Wikingowie na ogół nie znali litości, na morzu nie brali jeńców. Wyposażeni w wybitne strategie wojenne, po opanowaniu wybrzeża wdzierali się w głąb lądu. Ok. sto lat przed Mieszkiem I skolonizowali Islandię i zagrozili Bizancjum, a ok. 1000 roku opanowali całą Anglię.
Docierali do Francji, Hiszpanii i Niderlandów. Na Sycylii i w części południowych Włoch stworzyli własne królestwo, wypędzając stamtąd Arabów. Wikingowie osiedlali się na zdobytych terenach. Podczas ich ery założono liczne miasta portowe, takie jak szwedzka Birka, duńskie Haithabu czy polskie Truso.
Drakkary – genialne łodzie Wikingów
Wikingowie byli świetnymi żeglarzami. Mało kto pamięta, że przed Kolumbem dotarli do wybrzeży Ameryki, osiedlając się na wschodnim wybrzeżu Kanady. Poruszali się genialnymi jak na owe czasy łodziami, które są dostępne w muzeach w Oslo i Roskilde w Danii.
Okręty to niewątpliwie jedno z największych osiągnięć cywilizacji wikingów. Były dużo lżejsze od innych okrętów w tych czasach, dzięki czemu mogły pływać po płytkich jeziorach oraz w górę rzek. Lekka konstrukcja pozwalała wojownikom wynieść łodzie na brzeg, gdy konieczna była naprawa lub gdy trzeba było przejść z jednego akwenu do drugiego. W ten sposób kilkakrotnie oblegali Paryż.
Jak budowano łodzie wikingów?
Dwudziobowe łodzie z dębowym kilem zapewniały szybką zmianę kierunek żeglowania. W tym celu wiosłowano w drugą stronę i przenoszono pióro steru na drugi koniec statku. Okręty budowane były z poszyciem klinkierowym na zakładkę, co zapewniało większą elastyczność i stabilność na wzburzonych wodach. Szpary pomiędzy deskami poszycia wypełniane były nasmołowanymi włóknami roślinnymi.
Żagle uszyte były z wodoodpornej wełny owiec, a nie z lnu jak statki innych żeglarzy. Wytrzymałe żagle pomagały rozwijać łodziom dużo większą prędkość w trudnych warunkach. Nowatorskim rozwiązaniem był ruchomy masz, którym obracano w zależności od potrzeb (standard na współczesnych żaglowcach).
Drakkary przeznaczone były do dalszych rejsów. Miały nawet 260 osób załogi, 42-45 m długości, 7 m szerokości, zanurzenie do 2 m, maszty o wysokości ok. 24 m. Cechą charakterystyczną łodzi były płaskie dno i brak pokładu. Załoga spała w skórzanych śpiworach, a w razie potrzeby rozkładano wielki namiot, który chronił przed ulewą.
Narzędzia nawigacyjne Wikingów
Genialnym konstrukcjom towarzyszyły doskonałe umiejętności nawigacyjne. Wikingowie uczyli się żeglarstwa na zamkniętym Morzu Bałtyckim, a doświadczenie zdobywali na Atlantyku. Do określania położenia na oceanie wykorzystywali kompas słoneczny, odliczali dni na oceanie, szacowali prędkość poruszania się statku oraz położenie względem słońca i gwiazd.
Skandynawskie sagi wspominają o tajemniczym sólarsteinn (słonecznym kamieniu) stanowiącym główną pomoc nawigacyjną wyprawach wikingów. Instrument nawigacyjny wyznaczał z dokładnością do 1 proc. położenie Słońca, nawet jeżeli znalazło się ono pod horyzontem.
Broń i zbroje Wikingów
Zgodnie z prawem Wikingów, każdy wolny człowiek musiał posiadać broń. Jeśli jej nie miał, płacił karę. Biedota walczyła toporami i kijami, a wojownicy mieczami jednoręcznymi o ostrzu mierzącym 70-90 cm. Najpowszechniejsze były klingi dwusieczne z ok. 75-centymetrowym ostrzem.
Wojownicy prawdopodobnie chronili ciało kolczugą, pod którą nosili grube, wełniane tuniki. Tarcze wykonywano z cienkich desek oklejanych surową skórą. Owalny hełm złożony był z kilku elementów połączonych pasami metalu oraz wyposażony w okular czasem bogato zdobiony złotem lub srebrem, bez mitycznych rogów.
Kultura i wpływy Wikingów
Wpływ wikingów na Europę był ogromny zarówno pod względem handlowym, jak militarnym. Ekspansja wikingów przyczyniła się do popularyzacji ich języka, kultury i umiejętności żeglarskich w całej Europie oraz przyspieszyła powstanie pierwszych państw w Europie Zachodniej jako środka obronnego przeciwko najeźdźcom.
Wikingowie w literaturze i filmie
Dziedzictwo wikingów można zauważyć w nazwach geograficznych czy obyczajach wielu współczesnych narodów europejskich. W ciągu wieków powstawały liczne książki o wikingach, wśród których prawdziwa perłą są „Wikingowie. Najeźdźcy z morza” Kima Hjardara. Z filmów można polecić takie tytuły, jak „Długie łodzie wikingów” z 1964 roku, „Trzynasty wojownik” z 1999 lub „Valhalla: Mroczny wojownik” z 2009.
